عفاف و حجاب 

حجاب در لغت به معنای پوشش، پرده، وسیله پوشش، حایل و... است. فرهنگ معین و فرهنگ عمید برای واژه حجاب، معانی زیر را آورده اند: پرده، ستر، نقابی که زنان، چهره خود را بدان پوشانند و روی بند و چادری که زنان سرتا پای خود را بدان پوشانند. این واژه در اصطلاح به معنای «پوشش مخصوص زنان» است.

● فطری بودن پوشش
تمام کسانی که زندگی بشر و تحولات آن را ارزیابی کرده اند، به این نتیجه رسیده اند که از آغاز پیدایش انسان، هر یک از زن و مرد کوشیده است تا پوشش مناسب خود را تهیه کند. تلاش همیشگی بشر برای تهیه پوشاک، از آن جهت که با آموزش خاصی همراه نبوده است، نشان می دهد که تکاپوی انسان برای یافتن پوشش، از فطرت درونی اش سرچشمه می گیرد. حجاب زنان، پیشینه ای طولانی دارد. با مطالعه آثار تمدن های گوناگون، چنین به نظر می رسد که حجاب زنان، از عادت های کهن تمدن های بشری بوده است. برای مثال، بر اساس نوشته دایرة المعارف لاروس، زنان یونانی در دوره های گذشته، صورت ها و اندامشان را تا روی پا می پوشاندند.

● مصونیت، نه محدودیت!
حجاب در باورها و ارزش های ما ریشه دارد و رعایت پوشش به ویژه در میان بانوان، ایجاد مصونیت برای جلوگیری از عوارض منفی، مفاسد و ابتذال است. از دیدگاه اسلام، زن، شخصیتی شایسته دارد و می تواند مدارج کمال را بپیماید و به مراتب عالی انسانیت دست یابد. دامن زن، مدرسه بشر است و والایی مردان، بدون زنان ممکن نیست. اصلاح جامعه در گرو پارسایی، حیا و حجاب بانوان خواهد بود. جایگاه والای این گوهر گران بهای آفرینش، می طلبد که در صدف پوشش قرار گیرد تا ارزش هایش حفظ گردد.

● حجاب کامل بعد از فرمان الهی
رعایت پوشش در میان اقوام و قبیله ها، پیش از اسلام نیز وجود داشته، ولی فراگیر نبوده است. از برخی روایات برمی آید که رواج پوشش کامل، پس از فرمان الهی و کلام وحی بوده است. در روایتی از یکی از همسران رسول اکرم صلی الله علیه و آله می خوانیم که وی گفته است: «من برتر از زنان انصار ندیدم. همین که آیه های سوره نور نازل شد، یک نفر از آنان دیده نشد که همچون گذشته بیرون آید و آنها سر خود را با روسری های مشکی می پوشانیدند.» از آیه های قرآن کریم هم برمی آید که وجوب حجاب برای بانوان، بر اساس صراحت قطعی وحی است و اینکه برخی از تحلیلگران پنداشته اند پوشش، از عادت ها و رسم های دوره عباسی است، پذیرفتنی نیست.

● نشانه ای از دیانت
اسلام، حجاب را لطف و عنایتی از سوی خداوند متعالی می داند و مسئله تحمیل، محدودیت و خشونت در آن مطرح نیست. زن با رعایت حجاب، افزون بر آنکه نشانه ای از دیانت، ایمان و تقوا با خود دارد، نوعی ابهت در خویشتن به وجود می آورد و از این راه در مسائل اجتماعی و سیاسی مشارکت می کند. در ارزش و قدرت تأثیر حجاب همین بس که استعمارگران هرگاه خواسته اند بر اختناق خود در جامعه بیفزایند و به حیله های خود دست یابند، کوشیده اند این دژ استوار را که ضامن ایمان و عفاف و عامل گسترش فضیلت در جامعه اسلامی است، از میان بردارند یا آن را کم اهمیت جلوه دهند.

● تلاش استعمارگران
در فرهنگ کشورهای اسلامی و به ویژه ایران، حجاب از جایگاه بلندی برخوردار است و دشمنان همواره تلاش کرده اند میان حجاب و اصل دین جدایی به وجود آورند. بر همین اساس، استعمارگران در ایران، رضاخان، در افغانستان، امان اللّه خان و در ترکیه، کمال آتاتورک را برگزیدند تا در این کشورها به اسلام زدایی بپردازند و فرهنگ وارداتی غرب را جایگزین کنند. رضاخان با حمایت بریتانیا، در هفدهم دی ماه ۱۳۱۴ خورشیدی، کشف حجاب را رسمی و اجباری کرد و فرزندش این روز را جشن گرفت. این دو نماد استبداد، همه امکانات کشور را برای گسترش فرهنگ بی حجابی و ابتذال در ایران به کار گرفتند. قیام گوهرشاد با حضور اقشار مردم مشهد به رهبری عالمان و نیز اعتراض شیخ محمدتقی بافقی در قم، از جمله ایستادگی های ملت در برابر این حرکت بود.

● توطئه کشف حجاب
بی تردید، از پلیدترین ترفندهای دشمنان اسلام، توطئه کشف حجاب است که در تاریخ معاصر میهن ما به شکل رسمی و قانونی اتفاق افتاد. رهبر کبیر انقلاب در این باره فرمود: «زن در دو مرحله مظلوم بوده است: یکی در جاهلیت که اسلام منت گذاشت بر انسان و زن را از آن مظلومیتی که داشت، بیرون کشید و یک موقع هم زن در ایران مظلوم شد و آن دوره شاه سابق بود».

واکنش امام خمینی رحمه الله به کشف حجاب
امام خمینی رحمه الله که در زمان کشف حجاب به حاج آقا روح اللّه خمینی معروف بود، به همراه تنی چند از فضلای حوزه علمیه قم، به رئیس حوزه علمیه قم، آیت اللّه شیخ عبدالکریم حائری یزدی گفتند: «چاره ای جز این نیست که در تلگراف رسمی به کشف حجاب اعتراض شود؛ چون حجاب از ضروریات دین اسلام است و ما باید از آن دفاع کنیم. اگر طاغوت قبول نکرد، دست کم از حوزه و مرجعیت شیعه رفع تکلیف می شود و این اعتراض در تاریخ می ماند.» آیت اللّه حائری یزدی در تلگراف مختصری خطاب به رضاشاه نوشت: «حجاب از مسلّمات دین اسلام است و کشف آن برای زنان نباید اجباری و الزامی باشد» که با پاسخ اهانت آمیزمحمدعلی فروغی، نخست وزیر وقت و واکنش تند رضاخان روبه رو گردید.

● ضرورت حجاب
در احادیث و روایات گوناگون بر ضرورت حجاب تأکید شده است. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «در آخرالزمان و نزدیک قیامت که بدترین زمان هاست، زنانی ظاهر می شوند که بی حجاب و نامناسب از خانه بیرون می آیند. آنان به احکام الهی و دستورهای اسلامی پای بند نیستند، بلکه داخل در فتنه ها می گردند. این گونه زنان برای همیشه در دوزخ خواهند سوخت».

● مظهر عفاف
فاطمه علیهاالسلام ، مظهر عفاف و پارسایی و سرمشق و سرور تمامی زنان عالم است.

اسوه عفت و پاکدامنی، اولین روز تولد را با پوششی بهشتی آغاز کرد. در روایاتی آمده است که هنگام تولد، لباسی از بهشت برای آن حضرت آورده شد و جسمش پوشش کامل یافت تا زمینه تعالی روحش باشد. زهرای پاک، این برترین الگوی زن و عالی ترین چهره بشریت، گو اینکه فریادگری بر ضد ظلم را پیشه داشت و ستم بر امام خویش را برنمی تابید، از محدوده خانه پا بیرون نهاد و در اجتماع حضور یافت و با بلیغ ترین جمله ها از حق و حقیقت دفاع کرد و این همه در نهایت آزرم، حیا و عفاف بود.

● ریشه های بی حجابی
هویت و شخصیت زن، در گرو منش و روش زندگی اوست و حجاب، پوشش والای زن مسلمان به شمار می آید. در این میان، بی حجابی، پدیده ای شوم است که برای یافتن عوامل و علل آن، باید با نگاهی جامعه شناختی، مسائل و زمینه های آن را بکاویم. از عوامل بدحجابی و بی حجابی می توان تلاش استعمار در زدودن پوشش، دگرگونی ارزش ها، الگوهای ناهنجار و خلأهای درونی را نام برد؛ زیرا فرهنگ ستیزان برای زدودن ارزش ها در جوامع اسلامی، تلاش های فراوانی به کار گرفته اند. قهرمان سازی و الگوآفرینی کاذب برای زن در راه از بین بردن هویت او از برنامه های پردامنه استعمار به شمار می آید.

● حجاب و سلامت فردی و اجتماعی
▪ شناخت واژگانی حجاب
«حجاب» واژه ای است عربی، به معنای پرده، پوشش، وسیله پوشش، حایل و... .
در زبان فارسی نیز برای کلمه حجاب، معانی ذیل را آورده اند:
پرده، ستر، نقابی که زنان چهره خود را بدان پوشانند، روی بند و چادری که زنان سر تا پای خود را بدان پوشانند. حجاب در معنای اصطلاحی« پوشش مخصوص زنان» است، ولی گاهی هم به معنای پرده و حاجز می آید.

▪ ایمان به خدا و آخرت

ایمان به خدا و ترس از آخرت، از مهم ترین پایه های حجاب به شمار می رود؛ زیرا حجاب، لباس اهل ایمان است. امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرموده است: « انسان به سبب ایمان، بر عمل های شایسته رهنمون می گردد».

آگاهی
شناخت سیمای وجودی زن، حقیقت حجاب و فلسفه و آثار آن، از جمله پایه های مستحکم پوشش دینی است. وقتی یک زن به این پرسش درونی خود که چرا باید پوشیده باشم جواب دهد، پایه اعتقادی حجاب دینی در درون او شکل می گیرد و این آگاهی، به عمل او معنا و ارزش و دوام می بخشد.
برای مثال: اگر انسان به فواید باران آگاهی نداشته باشد، باریدن باران را جز گل شدن زمین و ایجاد مشکلات نمی پندارد که موجب رکود فعالیت ها، محدودیت در بیرون رفتن از منزل و مانند آنها می شود، ولی وقتی بداند که نتیجه باران، سرسبزی و طراوت زمین، حیات جنگل ها، رشد و تغذیه موجودات زنده و آثار فراوان دیگری است، به بارش باران مشتاق می شود.
 

▪ تقوی
پرهیزکاری، یکی دیگر از پایه های حجاب اسلامی است. تقوای آدمی ضامن اجرای احکام خداست و تا این پایه استوار در قلب انسان شکل نگیرد، لباس ایمان آراسته نخواهد شد.
در قرآن کریم آمده است:

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقانًا وَ یُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ. (انفال: ۲۹)

ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر خدا ترس و باتقوا باشید، خدا برای شما تشخیص( حق از باطل و سعادت از شقاوت) را قرار می دهد و گناهان شما را می زداید و شما را می آمرزد و خداوند دارای فضل و رحمتی بزرگ است.

حجاب و عفت زنان، عامل استواری خانواده و اجتماع

● حجاب، مایه آرامش خانواده
حجاب، عاملی بسیار مهم و تأثیرگذار برای حفظ آرامش و صفا و صمیمیت در زندگی خانوادگی است. حجاب برای این است که زندگی ها از هم نگسلد و مردان به زنان و دختران پاکدامن و عفیف، نگاه آلوده نکنند و اساس خانه و خانواده را ویران نسازند.
همچنین عاملی است در جهت حفظ پاکی نسل و اینکه فرزند، پدر و مادر معین و متعهدی داشته باشد و از تربیت و محبت پدر و مادر خود برخوردار باشد، از طرفی حجاب می تواند راهکاری باشد بر تسلط معنوی زن بر مرد.

حجاب نشانه متانت و عفت
برای حفظ امنیت و صفا و پایداری خانواده، زن و شوهر هر یک وظایفی دارند:
زن وظیفه دارد جمال و زیبایی خود را از نامحرمان بپوشاند و طنازی و دلبری نکند و به این ترتیب، امانت و وفاداری و علاقه خود را نسبت به شوهرش اثبات کند.
مرد هم وظیفه دارد وفادار باشد و از زنان نامحرم و بیگانه به کلی چشم بپوشد و اگر هم ناخودآگاه و بی اختیار چشمش به زنی افتاد، فورا دیده بربندد و چشم فرو گیرد.
نگاه پی در پی، زهرآلود است و چشمه زلال و باصفای زندگی خانوادگی را کدر و مسموم می کند. این نکته را نیز نباید از نظر دور نگه داریم که رعایت حجاب و متانت اسلامی در برابر خویشاوندان واجب و عدم رعایت آن گناه است و چه بسا موجب ناراحتی زن و شوهر از یکدیگر شود و از صفا و محبتی که بین آنهاست، بکاهد. پس چه خوب است که به این سخن از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله توجه کنیم که می فرماید: « هر لباسی که بدن زن را بپوشاند، باعث آمرزش و رحمت حق تعالی خواهد شد.» و چه زیبا در جایی دیگر فرمود: «زن، زیباروی و محبوب است، هر کس او را گرفت و با او ازدواج کرد، باید او را بپوشاند».

پوشش دینی یک فرهنگ است و از همین رو تحقق آن نیازمند حرکت های فرهنگی سازنده ای است که تعدادی از آنها را به صورت کوتاه بیان می کنیم:

۱. تشویق
تشویق همواره به عنوان اصل مهم در جهت تربیت اسلامی توصیه و استفاده شده است. یکی از دلایل ذکر نعمت های بهشتی در آیه ها و روایت ها، بعد تشویقی آن است که تأثیر به سزایی بر گرایش مردم به احکام دین و پرهیز از گناهان دارد. ماهیت تشویق ها متنوع است، از جمله بار عاطفی، مالی، تشریفاتی، شغلی، سیاسی، علمی و مانند آن که از تمام این موارد می توان در ترویج فرهنگ حجاب بهره گرفت. برای نمونه: سرپرست خانواده ای به همسر یا دخترش اظهار دارد که در صورت رعایت پوشش دینی، محبت من نسبت به تو بیشتر خواهد شد. یا معلمی به دانش آموزان خود وعده نمره انضباطی بالاتر بدهد و یا مدیری اعلام کند که همکاری لازم را با کارمندان و کادر آموزشی خواهد داشت؛ چنانچه پوشش اسلامی و حجاب را رعایت کنند.
البته تشویق های مالی باید هماهنگ با خواست تشویق شونده و نیازهای منطقی و شرعی زندگی او باشد و اگر فردی نیازمند تشویق خاصی بود، به همان نوع او را باید تشویق کرد. اگر یک تقدیرنامه همراه با قابی زیبا به بانویی نمونه در زمینه پوشش دینی داده شود، اثری به مراتب قوی تر از اعطای برخی هدیه های مادی دارد که پس از مدتی به مصرف می رسد یا کهنه می شود. همین طور است، اعطای یک جلد قرآن نفیس یا مفاتیح الجنان، نهج البلاغه و امثال آن که تأثیر عمیق و پایداری به دنبال خواهد داشت.
فرمان خدا، قول نبی، نص کتاب است
از بهر زنان افضل طاعات حجاب است

۲. فعالیت های علمی، فرهنگی و هنری
عامل دیگر ترویج فرهنگ حجاب دینی، فعالیت های گسترده علمی، فرهنگی و هنری مربوط به حجاب در تمام سطوح فکری جامعه است. ارائه پوستر، نشریه و به ویژه کتاب های مفید به افراد جامعه، از زن و مرد گرفته تا دختران و پسران می تواند سبب ارتقای سطح آگاهی آنها در این زمینه شود. البته باید از سخنان و نوشته هایی استفاده شود که افزون بر جنبه های علمی و نظری به تحقق عملی پوشش اسلامی پرداخته باشند. برگزاری میزگردها و فراخوانی مقالات، شعر، ادبیات و انشا، هنرهای تجسمی و تصویری، مسابقات فرهنگی و امثال آن با تعیین موضوع حجاب برای آنها نیز از حرکت هایی هستند که آثار مثبتی در این زمینه به همراه دارند. پخش برنامه ها و فیلم های مفید و آموزشی از رسانه های تصویری و شنیداری اثری فراگیر دارد. رعایت کامل پوشش دینی بانوانی که در فیلم های سینمایی و تلویزیونی ایفای نقش می کنند و یا با هر مسئولیتی بر صفحه تلویزیون ظاهر می شوند نیز تأثیر مثبتی بر فرهنگ جامعه دارد.

۳. ترویج فرهنگ غیرت
بدون شک، زن با هر تفکر و عقیده ای که باشد به نظر و سلیقه همسر خود در انتخاب ها توجه دارد که از جمله آنها انتخاب لباس و نوع وضع ظاهری است. با توجه به این واقعیت، ترویج فرهنگ غیرت در میان مردان به ترویج و تحقق پوشش دینی در جامعه کمک می کند و موجب استحکام و دوام پیوندهای خانوادگی می شود. قرآن کریم در این زمینه می فرماید:
« ای کسانی که ایمان آورده اید! خود و خانواده خویش را از آتش دوزخی که هیزمش از مردم و سنگ خاراست، حفظ کنید». (تحریم: ۶)
در روایتی از پیامبر آمده است: « خداوند بینی هر یک از مؤمنان را که غیرت نمی ورزد، به خاک می مالد.» همچنین در حدیث دیگری می فرماید: « غیرت از ایمان است».

۴. توصیه به حجاب و نهی از بی حجابی و جلوه گری
یکی دیگر از راه های عمومی ترویج پوشش دینی در جهت استحکام خانواده و اجتماع، توصیه به حجاب و نهی از بی حجابی است. خداوند در قرآن کریم می فرماید: «پند ده که پند برای مؤمنان مفید است». (ذاریات: ۵۵)

۵. خانواده
محیط خانواده نقشی بسیار مهم در حجاب یا بی حجابی دختران دارد. ازاین رو، باید به آموزش خانواده ها در این باره توجه جدی شود. اگر پدر و مادر حجاب دینی و آثار مثبت و فایده ها و نقش آن را در سلامت و حفظ همه جانبه شخصیت دختران خود بدانند و اینکه حجاب یک حکم الهی است که در قرآن به آن اشاره شده است، به یقین، می کوشند تا فرزندان خود را هم با فرهنگ الهی حجاب همراه سازند.

۶ . شناخت و پیروی الگوهای الهی
شناخت ابعاد وجودی و اعتقادی حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام به عنوان الگوی صالح و شایسته زنان که خداوند نیز ایشان را برای هدایت آنان برگزید، یک اصل مهم است و باید به طرز جامع و حساب شده ای دانش آموزان را با این امر آشنا ساخت؛ زیرا وقتی دختران و زنان بدانند فاطمه، دختر رسول الله و حجت خداست و سخنان و اعمال او معیار الهی حرکت های زندگی است و عفاف و حجاب از ویژگی های بارز الهی او به شمار می رفت، طبعاً از او که جز به خواست خداوند عمل نمی کرد، پیروی خواهند کرد تا به عزت دنیا و سعادت آخرت دست یابند.